جایزه نوبل

۱ – خوب شما می خواهید جایزه نوبل را ببرید؟ این قوانین را باید بدانید

شما نمی توانید خودتان را نامزد دریافت جایزه نوبل کنید، شخص دیگری باید شما را نامزد نوبل کند. شما باید برای نامزدی در قید حیات باشید. اگر شما نامزد دریافت جایزه شدید، شما متوجه آن نخواهید شد مگر اینکه جایزه نوبل را ببرید. هرساله بیش از ۲۰۰ نامزد در رشته های مختلف انتخاب خواهند شد.

۲ – جایزه نوبل اقتصادی در واقع یک نوبل واقعی نیست

اصل جوایز نوبل متشکل از ۵ جایزه است: نوبل فیزیک، نوبل شیمی، نوبل پزشکی، نوبل ادبی و نوبل صلح. اما از سال ۱۹۶۸ به بعد، جایزه ششمی هم به این جوایز اضافه شد. بانک مرکزی سوئد به مناسبت سالگرد سی صدمین سال تاسیس، هزینه جایزه جدیدی را به بنیاد نوبل اهدا کرد تا نوبل اقتصادی هم بوجود آید.

۳ – ماهاتما گاندی هیچ گاه نوبل نبرده است

از سال ۱۹۳۷، گاندی ۵ بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد. آخرین نامزدی او چند هفته بعد از ترور او در ژانویه سال ۱۹۴۸ صورت گرفت. در آن سال جایزه صلح نوبل به هیچ شخصی تعلق نگرفت، چرا که کمیته در آن زمان اعلام کرد هیچ شخص مناسب زنده ای برای دریافت جایزه طلح نوبل وجود ندارد.

۴ – برای خانواده کوری، دریافت جوایز نوبل امری خانوادگی بوده است

در سال ۱۹۰۳ ماری کوری به عنوان اولین زن به همراه همسر خود پیر کوری جایزه نوبل فیزیک را بردند. هشت سال بعد ماری دومین جایزه نوبل را خودش به تنهایی و در شیمی برد. در سال ۱۹۳۵ ایرن، دختر ماری و پیر، جایزه نوبل شیمی را با همسرش فردریک ژولی اشتراکی برد. در سال ۱۹۶۵ هنری لابوسه، داماد ماری و پیر جایزه صلح نوبل را از آن خود کرد.

۵ – همسر سابق آلبرت انیشتین پول جایزه نوبل انیشتین را دریافت کرد

همسر اول انیشتین میلوا ماریک – Mileva Marić خود یک دانشمند بود که بعد از ازدواج با آلبرت در سال ۱۹۰۳ خود را مشغول بزرگ کردن دو پسر خود کرد و از علم دست کشید. در سال ۱۹۱۴ انیشتین خانواده خود را ترک کرد و به برلین رفت. دو سال پیش از این اتفاق، انیشتین و دختر عمویش السا رابطه خود را با هم آغاز کرده بودند که بعد از آن انیشتین میلوا را تحت فشار قرار داد تا طلاق بگیرد. بعد از ۵ سال درگیری، آنها به این نتیجه رسیدند که انیشتین با دریافت هر جایزه نوبلی، پول آن را به دو پسر خود بدهد. میلوا این مسئله را پذیرفت و پس از دریافت جایزه نوبل در سال ۱۹۲۲ در زمینه فیزیک، انیشتین پول آن را به همسر سابق خود منتقل کرد.

۶ – چند نفر از قبول نوبل سر باز زدند

این اتفاق نادر بوده اما افتاده است. در سال ۱۹۶۴ ژان پل سارتر از دریافت نوبل ادبی سرباز زد. در سال ۱۹۷۳ لِ دوک تو رهبر کمونیست ویتنام بصورت مشترک جایزه نوبل را با هنری کیسنجر برای پیمان صلح پاریس دریافت کردند. کیسنجر جایزه را پذیرفت اما تو این جایزه را نپذیرفت چرا که معتقد بود هیچ صلح واقعی میان آنها بعد از جنگ ویتنام بوجود نیامده است. بوریس پاسترناک نویسنده رمان دکتر ژیواگو هم در سال ۱۹۵۸ جایزه ادبی نوبل را تصاحب کرد اما به خاطر فشار دولت شوروی نتوانست آن را قبول کند.

۷ – تنها ۴۳ از برندگان نوبل زن بوده اند

از سال ۱۹۰۱ تا ۲۰۱۲، تعداد ۸۶۳ نفر برنده جایزه نوبل شده اند که تنها ۴۳ نفر از آنها زن بوده اند. بیشتر جوایز زن ها مربوط به جوایز نوبل صلح بوده است.

خانم شیرین عبادی نخستین ایرانی و همچنین نخستین زن مسلمان بود که برنده جایزه صلح نوبل شد. ۱۶۵ نفر از جمله شیرین عبادی نامزد دریافت این جایزه بودند.

کمیته‌ها و مؤسساتی که جزو هیات انتخاب جوایز هستند اغلب نام برندگان را در ماه اکتبر اعلام می‌کنند. این جوایز در یک مراسم رسمی که در ۱۰ دسامبر یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود به برندگان اهدا می‌شوند. مراسم جایزه صلح نوبل از ۱۹۰۵ تا ۱۹۴۶ در موسسه نوبل نروژ، پس از آن در ابتدا در دانشگاه اوسلو و از سال ۱۹۹۰ در عمارت شهرداری اوسلو برگزار شده‌است. سایر مراسم‌های اهدای جوایزاز سال ۲۰۰۵ در سالن کنسرت استوکهولم برگزار شده‌اند. هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارتست از یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار و مبلغی پول. در حال حاضر مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون کرونای سوئد (اندکی بیش از یک میلیون یورو یا ۱/۳ میلیون دلار ایلات متحده) می‌باشد. اصولا اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته‌است که برندگان نوبل، به دور از فشار تامین هزینه‌ها، به کار و پژوهش ادامه دهند. اما واقعیت اینست که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ بازنشسته می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ نام‌برده میان دو نفر نصف می‌شود. اگر شمار برندگان سه نفر باشد، کمیته اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را بطور برابر میان سه نفر تقسیم کرده یا اینکه به یک از برندگان یک‌دوم و به هر یک از دو نفر دیگر یک‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولاً دریافت‌کنندگان این مبلغ، آن‌را برای اهداف علمی، فرهنگی یا انسان‌دوستانه، وقف می‌کنند.

تالار کنسرت استکهلم که هر ساله جشن‌های اهدای جوایز نوبل در آن صورت می‌گیرد.

نمودار توزیع جوایز کل نوبل بر حسب کشورها تا سال ۲۰۱۰. تعداد جوایز و سهم تقریبی از کل جوایز اعطا شده برای هر کشور نیز قید گردیده.

ماری کوری؛ اولین کسی که دو بار برنده جایزه نوبل شد

نمونه دیپلم افتخار یکی از جوایز نوبل

آلفرد نوبل در طول زندگی‌اش چندین وصیت‌نامه نوشت. آخرین وصیت‌نامه وی در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ اندکی بیش از یکسال قبل از مرگش نوشته شد. او در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ وصیت‌نامه مذکور را در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. اختراع نوبل مستقیما در ساخت مواد منفجره مورد استفاده قرار گرفت و او از استفاده نظامی از اختراعش به شدت ناراحت بود. گفته می‌شود درآن زمان، یک روزنامه فرانسوی به مناسبت مرگ لودویگ برادر نوبل، به اشتباه یک اعلامیه‌های درگذشت کودکان را به چاپ رساند و در آن آلفرد نوبل را «سوداگر مرگ» لقب داد؛ نوبل با خواندن این مطلب تصمیم گرفت که آخرین وصیت‌نامه خود را بنویسید. بر اساس این وصیت‌نامه، نوبل ۹۶ درصد از ثروت خود را به پایه‌گذاری مراسم اهدای پنج جایزه اختصاص داد:

کلیه دارایی‌های نقدشدنی اینجانب باید صرف امور زیر شود:

این سرمایه باید توسط مجریان وصیتنامه اینجانب، برای خرید اوراق بهادار مطمئن سرمایه‌گذاری شود تا از سود آن هر ساله به افرادی که در سالهای آینده به حال بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند جوایزی اعطا شود. سود حاصل از سرمایه مذکور باید به پنج قسمت مساوی تقسیم شده و به پنج مورد زیر اختصاص یابد: یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا اختراع در زمینه فیزیک دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا پیشرفت در زمینه شیمی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف در زمینه فیزیولوژی یا پزشکی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که در عرصه ادبیات بارزش‌ترین اثر را با گرایشی آرمان‌گرایانه خلق کرده باشد؛ و یک قسمت به شخصی که برای ایجاد برادری در میان ملت‌ها و انحلال یا کاهش نیروهای نظامی یا برگزاری یا حمایت از همایش‌های صلح‌طلبانه بزرگترین و بهترین کار را انجام می‌دهد.

جوایز فیزیک و شیمی باید توسط فرهنگستان علوم سوئد؛ جوایز فیزیولوژی و پزشکی توسط موسسه کارولین در استوکهلم؛ جوایز ادبیات توسط فرهنگستان استوکهلم و جوایز قهرمانان صلح توسط کمیته‌ای که توسط استورتینگ انتخاب شده اهدا شوند. خواسته آشکار من اینست که در اهدای این جوایز، ملیت شخص مورد توجه قرار نگیرد تا صرفنظر از آنکه او اهل اسکاندیناوی است یا نه، شایسته‌ترین فرد این جایزه را دریافت کند.

معروف است که نوبل بعلت خصومتی که با یک دانشمند ریاضی داشت جایزه ریاضی تعیین نکرد. اگرچه وصیت‌نامه نوبل بنیانگذار این جوایز بود، اما طرح او کامل نبود وبه دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا بنیاد نوبل تاسیس شود در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ اولین جوایز نوبل اهدا گردند.

آلفرد نوبل